Reguła św. Augustyna

Święty Augustyn spisał jedną z pierwszych reguł zakonnych w chrześcijaństwie. Jej tekst w następnych wiekach kształtował życie dziesiątek wspólnot zakonnych, nierzadko tak różnych jak bożogrobcy i norbertanki.

Twórca reguły żył na przełomie IV i V wieku w Cesarstwie Rzymskim. Był świadkiem upadku starożytnego imperium, którego ziemie pustoszyły plemiona Gotów i Wandali. Urodził się w 354 r. w północnej Afryce w rodzinie urzędnika rzymskiego i matki - głęboko wierzącej chrześcijanki (św. Moniki). Zanim zasłużył na miano jednego z największych teologów i myślicieli Kościoła powszechnego, należał do sekty manichejczyków i spłodził nieślubnego syna. Wykładał retorykę. Nawrócił się na chrześcijaństwo pod wpływem kazań biskupa Mediolanu Ambrożego i lektury pism św. Pawła. Po chrzcie w 387 r. wybrał życie zakonne w czystości i ubóstwie. Wzorem pierwszych chrześcijan założył wspólnotę klasztorną. Zmarł w 430 r. jako biskup Hippony obleganej przez Wandali.

Reguła św. Augustyna jest krótka i zwięzła. Określa podstawowe zasady życia w klasztorze. Zakonnikom nakazuje pełne oddanie Bogu poprzez częste i regularne modlitwy (indywidualne i wspólne), braterską miłość, wyrzeczenie się osobistego majątku na rzecz zgromadzenia, umiarkowanie w jedzeniu i piciu, skromność i czystość seksualną oraz posłuszeństwo przełożonemu klasztoru. Na tej regule najwcześniej oparli się kanonicy regularni. Najstarszy zakon klerycki w Kościele katolickim powstał oficjalnie w 1059 r. po Soborze Laterańskim, który zreformował życie duchowieństwa. Jego początki sięgają jednak znacznie głębiej - do biskupich wspólnot kanonickich z połowy pierwszego tysiąclecia, w których zakonne śluby składała część księży skupionych przy katedrach i kolegiatach (stąd zwano ich kanonikami). Za główny cel stawiali sobie duszpasterstwo i rozwój duchowości wewnątrz zgromadzenia.

Czasy świetności kanoników regularnych przypadły na XIII/XIV w. Pierwsi już sto lat wcześniej przybyli do Polski. Do dziś posiadają tutaj kilka klasztorów, w tym krakowski z kościołem Bożego Ciała na Kazimierzu. Z kanoników regularnych wywodzą się m.in. bożogrobcy. Pełna nazwa zgromadzenia brzmi: Zakon Kanoników Regularnych Stróżów Grobu Chrystusowego. Ta wspólnota rycerzy i duchownych staraniem Gotfryda de Bouillon, jednego z przywódców I krucjaty, rozpoczęła w 1099 r. opiekę nad Świętym Grobem w Jerozolimie. W 1114 r. otrzymała regułę zakonną św. Augustyna od patriarchy jerozolimskiego Arnolda. W tym samym wieku bożogrobcy trafili do Polski. Wśród wiernych szerzyli kult Grobu Pańskiego, nabożeństwa pasyjne i prowadzili działalność charytatywną. W Europie zostali inkorporowani w 1489 r. do zakonu joannitów (Kawalerów Maltańskich). W Polsce przetrwali do XIX w., kiedy to nastąpiła ostateczna kasata zakonu. Ich działalność kontynuuje katolickie stowarzyszenie bożogrobców - świeckich i duchownych, którego przeorem jest prymas Józef Glemp.

Do Reguły św. Augustyna odwołują się także norbertanie i norbertanki. Zakon wywodzi się od św. Norberta z Xanten, potomka arystokratycznej niemieckiej rodziny z przełomu XI/XII w. Rażony piorunem oddał się pokutnym praktykom, a następnie gorliwie głosił potrzebę odnowy Kościoła. W 1121 r. z grupą towarzyszy złożył śluby zakonne w miejscowości Prémontré, dając początek wspólnocie Kanoników Regularnych Ścisłej Obserwy (zwanych też premonstratensami). Jako metropolita Magdeburga zwalczał niezależność gnieźnieńskiej metropolii. Pierwsi norbertanie jeszcze za życia założyciela zakonu przybyli do Polski. W Małopolsce najbardziej rozwinęła się żeńska, kontemplacyjna gałąź zgromadzenia, która po dziś dzień posiada klasztory na krakowskim Salwatorze i w Imbramowicach.

Ireneusz Dańko, w: Gazeta.pl